Επιτήρηση: η καυτή ανάσα του Κράτους

Διαβάζω,

Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση της Αρχής, «η εγκατάσταση και λειτουργία συστημάτων επιτήρησης με τη λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας σε δημόσιους χώρους, εφόσον συνεπάγεται την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, επιτρέπεται μόνο για:

• α) τη διαφύλαξη της εθνικής άμυνας,
• β) τη διαφύλαξη της κρατικής ασφάλειας,
• γ) την αποτροπή και την καταστολή σοβαρών αξιόποινων πράξεων κατά προσώπων και περιουσιακών αγαθών, εφόσον με βάση πραγματικά στοιχεία συντρέχουν επαρκείς ενδείξεις τέλεσης αυτών και
• δ) τη διαχείριση της κυκλοφορίας σε κομβικά και επικίνδυνα σημεία του οδικού δικτύου.

Όπως τονίζει η Ανεξάρτητη Αρχή, η εγκατάσταση και λειτουργία των συστημάτων επιτήρησης σε δημόσιους χώρους γίνεται μόνο από δημόσιες αρχές με σεβασμό στην αρχή της αναλογικότητας.

Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση, δημόσιοι χώροι νοούνται:

• α) οι κατά την κείμενη νομοθεσία και τα σχέδια πόλεων προοριζόμενοι για κοινή χρήση,
• β) οι ελευθέρως προσβάσιμοι σε απροσδιόριστο αριθμό προσώπων ανοικτοί χώροι (περιφραγμένοι ή μη) που τίθενται σε κοινή χρήση με νόμιμο τρόπο και
• γ) οι σταθμοί διακίνησης επιβατών με μέσα μαζικής μεταφοράς.

και δε μπορώ παρά να ανακαλώ στη μνήμη μου τις εξελίξεις στα ζητήματα Κοινωνικής Επιτήρησης του τελευταίου διαστήματος στη χώρα.

Το θερινό τμήμα της Βουλής πέρασε ένα πολύ σημαντικό νόμο (Ν. 3783/09 – «Κάμερες, DNA, κτλ.») που μεταξύ άλλων ενσωματώνει αλλαγές και στο νόμο για την προστασία προσωπικών δεδομένων (Ν. 2472/97).  Με λίγα λόγια, και επειδή δεν είμαι νομικός, αυτό που καταλαβαίνω ότι συμβαίνει, είναι ο αποκλεισμός του Κράτους από τον έλεγχο της Ανεξάρτητης Αρχής και συγκεκριμένα της ΑΠΔΠΧ.

Η λογική στην οποία εδραιώθηκαν οι Ανεξάρτητες Αρχές είναι η ακόλουθη. Το άτομο λειτουργεί ως φορέας πληροφορίας στο δημόσιο χώρο, όπου δραστηριοποιείται το Κράτος ως φορέας δημόσιας εξουσίας. Η αναντιστοιχία των όπλων είναι ήταν εμφανής στις φιλελεύθερες δημοκρατίες. Στην κατεύθυνση προστασίας του πολίτη τόσο το Σύνταγμα, όσο και οι Κοινοτικές Οδηγίες ήταν σαφείς: η δημιουργία των Ανεξάρτητων Αρχών, που ορίζονται από το Σύνταγμα και αποκτούν το ρόλο ελεγκτή του Κράτους και όλων των φορέων που, ενδεχομένως, προσβάλλουν ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα. Αποτελέσματα αυτού του συλλογισμού είναι οι νόμοι για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, όπως π.χ. η Data Protection Directive.

Στην «post 9/11» εποχή στο δίλημμα «ελευθερία ή ασφάλεια» τα Κράτη επέλεξαν ανεξαιρέτως το δρόμο της «ασφάλειας». Οι αλλαγές στο κοινωνικοπολιτικό σκηνικό είναι εμφανείς και η νομική απόκριση άμεση. Παραδείγματα βρίσκονται από την Patriot Act μέχρι τη Data Retention Directive, όταν το ευρωπαϊκό διευθυντήριο στο όνομα της τρομοκρατίας καλεί τα κράτη μέλη να την υιοθετήσουν.

Σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο, οι νόμοι για την κατακράτηση προσωπικών δεδομένων, που βελτιστοποιούν τις συνθήκες επιτήρησης, γίνονται αντικείμενο κριτικής και χαρακτηρίζονται συχνά αντισυνταγματικοί [1,2,3]. Δεδομένου αυτού του κλίματος  προκαλεί πολλά ερωτηματικά στους πολίτες η στάση της ΑΠΔΠΧ. Γιατί τόση ολιγωρία για τις γνωμοδοτήσεις του καλοκαιριού; Γιατί τέτοιες γνωμοδοτήσεις, όπως η προαναφερόμενη, από τον φορέα που στο πρόσφατο παρελθόν οδήγησε στη λήψη μιας παγκόσμιας πρωτιάς;  Και για να αναρωτηθώ ευθέως: Ποιος ο λόγος ύπαρξης της αρχής, αν αυτή αποτυγχάνει να προστατέψει τον πολίτη, τον φορέα ευαίσθητης πληροφορίας στο δημόσιο χώρο, από την κρατική εξουσία;

Σε ένα υψηλότερο επίπεδο αφαίρεσης, την τελευταία περίπου δεκαετία, γινόμαστε παρατηρητές της κατακρήμνισης των προσωπείων της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Η παράθεση παραδειγμάτων που μαρτυρούν την -άνευ υπερβολών- ανάδυση και εγκαθίδρυση της Κοινωνίας της Επιτήρησης είναι πέρα από τα όρια αυτού του post, αλλά ενδεχομένως να αναφέρθω σε μελλοντική ανάρτηση.

Στο δια ταύτα, άποψή μου είναι, ότι οι κινήσεις των φιλελεύθερων δημοκρατιών είναι εναρμονισμένες στη δημιουργία της Κοινωνίας της Επιτήρησης. Στην κατεύθυνση αυτή επιστρατεύονται κοινωνικοί μορφότυποι από το Θέαμα μέχρι τις κοινωνίες Ελέγχου, όπου τα τεχνολογικά μέσα αξιοποιούνται δεόντως. Πιστεύω, ότι το μόνο κερδισμένο από την επικράτηση αυτού του κοινωνικού μορφότυπου είναι η όξυνση του κοινωνικού ανταγωνισμού. Οι κοινωνικές εξεγέρσεις, όπως ο Δεκέμβρης, και τα κοινωνικά κινήματα, όπως το Φοιτητικό, μπορούν να ερμηνευτούν και ως στιγμιότυπα αυτού του φαινομένου.

Κλείνω με ένα σύνθημα που ξυπνά αναμνήσεις και μοιάζει πιο επίκαιρο από τότε που το φωνάξαμε: «όλες οι κινήσεις μας καταγραμμένες, καιρός να δούμε τις κάμερες σπασμένες»

~ από root στο 14 Απριλίου, 2010.