Ανάμνηση από την Κατοβίτσε

Ήταν χειμώνας του ’12, του ’11 ή πιο πριν; Δεν είμαι σίγουρος. Πάντως θυμάμαι το χαμηλό φωτισμό κοντά στη μπάρα κι ένα ποτό στο χέρι μου. Βράδυ, σε κάποιο πάρτι στο στέκι μεταναστών, συζητώ μ’ ένα σύντροφο που αν και συμμετείχαμε στην ίδια ομάδα δεν ένιωσα ποτέ πολύ κοντά του. Μου πρότεινε να διαβάσω την Ανακωχή.

Η επόμενη μέρα ήταν η 1η Μαΐου· η 3η Μαΐου ήταν κάποια σημαντική — ούτε κι εγώ ξέρω ποια — πολωνική επέτειος. Στις 8 Μαΐου, ο πόλεμος τέλειωσε. Η είδηση, όσο κι αν ήταν αναμενόμενη, έσκασε σαν βόμβα. Επί οκτώ μέρες το στρατόπεδο, η Κομμανταντούρ, η Μπογκουτσίτσε, η Κατοβίτσε, ολόκληρη η Πολωνία, ολόκληρος ο Κόκκινος Στρατός ξέσπασαν σ’ ένα παραλήρημα ενθουσιασμού. Η Σοβιετική Ένωση είναι μια αχανής χώρα και η καρδιά της ένα κολοσσιαίο φυτώριο μέσα στο οποίο συναντά κανείς, μεταξύ άλλων, μια ομηρική ικανότητα για χαρά και ξεφάντωμα, μια πρωτόγονη ζωτικότητα, ένα αμόλυντο παγανιστικό χάρισμα για εκδηλώσεις, γλέντια και πανηγύρια.

— Πρίμο Λεβί, Η Ανακωχή

Έχω την ανάμνηση ενός πολυήμερου πανηγυριού, λίγο έξω από την Κατοβίτσε. Σίγουρα ο ενθουσιασμός δε θα μπορούσε να είναι ο ίδιος: το τέλος του πολέμου βρίσκεται σε μια άλλη, διαφορετική διάσταση από την Πολωνία του 2017. Ωστόσο, η ζωτικότητα ήταν εκεί. Όπως και το χάρισμα στην οργάνωση του γαμήλιου πάρτι ενός ιταλοπολωνικού έρωτα — ακόμα κι αν ο επίμονος, ισοπεδωτικός καθολικισμός έχει προσπαθήσει να σβήσει κάθε ίχνος παγανισμού.

Πέρα από τα συναισθήματα και τις δικές μας καθημερινές ή έκτακτες εμπειρίες, διαβάζοντας την καταγραφή του Πρίμο Λεβί αντιμετωπίζεις ένα αδιαπέραστο τείχος. Είναι αδύνατο να κατανοήσεις τη συνθήκη εγκλεισμού, μαζικού θανάτου-εξολόθρευσης και μακροχρόνιας επιστροφής-νόστου που βίωσε ο ίδιος ή οι συγκρατούμενοι και συνοδοιπόροι του. Ένα περιστατικό στέρησης ελευθερίας, τακτικά φαινόμενα απώλειας και προσβολής της σωματικής ιδιωτικότητας και ακεραιότητας ή μια εκπαιδευτικού τύπου επίσκεψη σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης — όσο διαβρωτικές καταστάσεις κι αν είναι — παραμένουν μονοδιάστατες απέναντι στην πραγματική έκταση της Ανακωχής.

~ από root στο 9 Μαΐου, 2019.